Czy znasz naczelne zasady postępowania cywilnego? Postaramy się je pokrótce omówić, byś lepiej poznał to zagadnienie prawne. Dowiedz się więcej na ich temat. Zapraszamy do lektury naszego artykułu.
Spis Treści
Jakie są naczelne zasady postępowania cywilnego?
Na tej liście znajdują się takie zasady jak: zasada równości, zasada dyspozycyjności, zasada kontradyktoryjności, zasada prawdy materialnej, zasada koncentracji materiału dowodowego, zasada bezpośredniości oraz zasada ustności i pisemności.
Poniżej omawiamy kilka z nich bardziej szczegółowo. Zacznijmy od zasady równości.
Zasada równości w postępowaniu cywilnym
Ta zasada daje uczestnikom postępowania równy dostęp do organów wymiaru sprawiedliwości. Ponadto strony muszą być traktowane w taki sam sposób na podstawie przyjętych norm prawnych. Tego typu zasada jest realizowana na różne sposoby. To z niej wynika powinność wysłuchania obu stron. Dodatkowo każda ze stron ma prawo do tego, by zaprezentować swoje stanowisko. Co ciekawe, to właśnie z zasady równości wynika obowiązek udzielania stronom i uczestnikom występujących bez profesjonalnego pełnomocnika niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych. Każda ze stron na podstawie tej zasady otrzymuje możliwość skorzystania z takich samych środków obrony praw w trakcie toczącego się postępowania. Każda ze stron winna mieć dostęp do takich samych środków procesowych.
Czytaj także: Sprawy rozpatrywane w postępowaniu cywilnym
Zasada dyspozycyjności – czym jest?
W taki sposób określamy zasadę rozporządzalności stron procesowych. Zgodnie z tą zasady strony mają możliwość zawarcia ugody sądowej. W ten sposób powód może cofnąć pozew, z kolei pozwany uznać powództwo. Na gruncie prawa wyróżnia się zasadę dyspozycyjności materialnej oraz formalnej. Ta pierwsza znajduje odzwierciedlenie w takich działaniach jak m.in.: swobodne dysponowanie swoimi uprawnieniami, np. wniesienie powództwa, cofnięcie pozwu, zmianę powództwa.

Z kolei dyspozycyjność formalna opiera się na prawie rozporządzania czynnościami procesowymi i tokiem procesu. Dzieje się to np. w efekcie zgłaszania wniosków formalnych, np. o zwolnienie od kosztów procesowych. Dyspozycyjność formalna przejawia się też poprzez brak możliwości wszczynania postępowania z urzędu. Wyjątek stanowi sytuacja z zakresu prawa pracy, a także sytuacja z zakresu trybu nieprocesowego, gdy postępowanie może być wszczynane z urzędu na mocy przepisów szczególnych.
Polecamy: Nieopłacanie lub nieterminowe opłacanie składek do ZUS – sankcje
Zasada kontradyktoryjności – poznaj ją lepiej
Kolejną wartą uwagi zasadą naczelną postępowania cywilnego jest zasada kontradyktoryjności, nazywana też zasadą sporności. Jej głównym założeniem jest podejście, że w procesie istnieją dwa przeciwstawne stanowiska. Wedle tej reguły sąd może rozstrzygać jedynie na podstawie dowodów, które zostały zawnioskowane przez stronę. Warto pamiętać, że w tym zakresie istnieje również wyjątek – sąd może przeprowadzić dowody niewnioskowane przez strony. Dzieje się tak w zakresie ochrony praw konsumenta oraz odnosi się to do tzw. procesów fikcyjnych. Przeciwieństwem tej zasady jest zasada inkwizycyjności, zakładająca, że to na sądzie ciąży obowiązek poszukiwania i przeprowadzania dowodu.
Zasada koncentracji materiału dowodowego
Więcej miejsca chcemy poświęcić również tej zasadzie. Reguła ta stanowi nakaz dla sądu, aby prowadzić postępowanie w taki sposób, by działo się to szybko i sprawnie, a przy tym zebrać dowody niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd – w myśl art. 6 par. 1 KPC – powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania. Musi też dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło już na pierwszym posiedzeniu, o ile to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy. Warto wspomnieć, że znane są dwa systemy koncentracji materiału dowodowego.

To system prekluzji opierający się na obowiązku stron do przedstawienia od razu wszystkich faktów i dowodów na poparcie swoich twierdzeń. Wiąże się to z rygorem braku możliwości przytaczania ich w późniejszym czasie.
Drugi z systemów to system dyskrecjonalnej władzy sędziego. Przejawia się on w tym, że to od uznania sędziego zależy, czy dane, nieujawnione wcześniej fakty i dowody zostaną uwzględnione.
W postępowaniu cywilnym obowiązuje połączenie obu zasad – dominuje zasada dyskrecjonalnej władzy sędziego z elementami prekluzji.
Czytaj także: Umowa sprzedaży – kiedy nie znajduje zastosowania konwencja wiedeńska?