Czy wiesz, czym jest wyłączenie sędziego w postępowaniu cywilnym? Postanowiliśmy scharakteryzować dokładniej tę kwestię. Sprawdźmy, kiedy może dojść do wyłączenia sędziego. Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu.
Spis Treści
Wyłączenie sędziego – najważniejsze informacje
Aby zagwarantować takie wartości jak: bezstronność i niezawisłość sędziego, uznano, że ni powinien on orzekać w sprawach, w których ma określony związek z przedmiotem bądź podmiotami postępowania. Warto tu podkreślić, że kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje instytucji wyłączenia sądu rozumianego jako całość.
W przypadku złożenia wniosku o wyłączenie sądu, pismo podlega odrzuceniu jako niedopuszczalne. Kwestia bezstronności sędziego powinna być badana indywidualnie przez pryzmat przesłanek wyłączenia sędziego. Są one wskazane w kodeksie postępowania cywilnego. Co ciekawe, może się zdarzyć, że wyłączenie będzie dotyczyć wszystkich członków składu orzekającego. Będzie to jednak skutek złożenia i uwzględnienia wniosków o wyłączenie każdego z sędziów (ławników) z osobna.
Czytaj także: Wyrokowanie w postępowaniu karnym – na czym polega?
Rodzaje wyłączenia sędziego w postępowaniu cywilnym
Czy wiesz, że w postępowaniu cywilnym wyłączenie sędziego następuje – stosownie do okoliczności – na jeden z dwóch sposobów? Jeden z typów to wyłączenie z mocy ustawy, nazywane również iudex inhabilis, czyli sędzia wyłączony ze sprawy. Natomiast drugi to wyłączenie na wniosek strony, inaczej iudex suspectus – sędzia podejrzany o stronniczość.
Wyłączenie na wniosek następuje, gdy istnieje inna niż przesłanki związane z wyłączenie sędziego z mocy ustawy okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności w danej sprawie. Za taką okoliczność nie uważa się wyrażenia przez sędziego poglądu co do prawa i faktów przy wyjaśnianiu stronom czynności sądu lub nakłanianiu do ugody.
Wyłączenie sędziego na wniosek dotyczy nie tylko wniosku strony. Sędzia może także samodzielnie zgłosić swój wniosek o wyłączenie. Tym samym, wyłączenie na wniosek strony jest jednocześnie wyłączeniem na żądanie sędziego.
Czytaj także: Posiedzenia sądu – postępowanie cywilne
Wyłączenie z mocy prawa – na czym polega?
Warto lepiej przyjrzeć się zagadnieniu wyłączenia sędziego z mocy prawa. W jakich sprawach do niego dochodzi? Oto krótki przegląd. Przede wszystkim sędzia jest wyłączony z mocy prawa w sprawach, w których jest stroną. Jest też wyłączony, gdy pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki. Wyłączenie z mocy prawa następuje w sprawach małżonka. Dochodzi do tego w sprawach krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia. Poza tym, wyłączenie z mocy prawa dotyczy spraw osób związanych z sędzią z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli. Dodatkowo, wyłączenie z mocy prawa następuje również w sprawach, w których sędzia był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron.
Czytaj także: Postępowanie w sprawach własności intelektualnej
Wyłączenie z mocy prawa – pozostałe przykłady
Warto też wiedzieć, że wyłączeniu z mocy prawa podlega sędzia w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator.
Wyłączenie sędziego z mocy prawa następuje również w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli sędzia brał udział w wydaniu tego orzeczenia.
Warto też wiedzieć, że sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie lub skargą nadzwyczajną nie może orzekać co do tej skargi. Powody wyłączenia sędziego trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
Co jednak w sytuacji, gdy sędzia pomimo formalnego wyłączenia z mocy prawa, weźmie udział w postępowaniu? Już wyjaśniamy, z czym to się wiąże. Naruszenie przepisów o wyłączeniu sędziego z mocy ustawy poprzez wzięcie udziału w postępowaniu przez sędziego podlegającego wyłączeniu skutkuje nieważnością postępowania.
Czytaj także: Zakończenie postępowania cywilnego – jak wygląda?
