W prawie cywilnym występuje pojęcie postępowania nieprocesowego. Zobacz, czym jest tego rodzaju postępowanie. Dowiedz się, jakie sprawy rozpoznawane są w postępowaniu nieprocesowym. Zapraszamy do lektury.
Spis Treści
Postępowanie nieprocesowe – co oznacza?
Pod pojęciem postępowania nieprocesowego kryje się równorzędny tryb postępowania w stosunku do trybu procesowego. To dwa tryby postępowania rozpoznawczego. Trzeba jednak pamiętać o tym, że trybem tym domniemanym jest tryb postępowania procesowego. Stosuje się go w przypadku gdy brak jest pozytywnego przepisu ustawy normującego tryb właściwy dla sądzenia określonej sprawy.
Wskazuje na to artykuł 13 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z nim, sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych. Ponadto, zgodnie z paragrafem 2 wskazanego artykułu, przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w niniejszym Kodeksie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Sprawdź także: Skarga kasacyjna w postępowaniu cywilnym – czym jest?
Sprawy – jakie są rozpoznawane w postępowaniu nieprocesowym?
Przede wszystkim w postępowaniu nieprocesowym rozpoznawane są sprawy wyraźnie wskazane w ustawie. Postępowaniem domyślnym w postępowaniu cywilnym jest bowiem postępowanie procesowe. Chcąc, by sprawa została przyjęta przez sąd w charakterze postępowania nieprocesowego, należy wskazać konkretny przepis, który poświadczyłby o nieprocesowym charakterze sprawy.
Jakie sprawy rozpoznaje się w omówionym postępowaniu nieprocesowym? Są to sprawy z zakresu prawa osobowego. Wymienić tu można postępowanie w sprawach o uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu, a także postępowanie o ubezwłasnowolnienie. Sprawami rozpoznawanymi w postępowaniu nieprocesowym są również sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego oraz kurateli. Postępowanie nieprocesowe jest trybem wykorzystywanym w postępowaniu w sprawach małżeńskich, w sprawach z zakresu opieki i kurateli, dotyczące stosunków między rodzicami a dziećmi. Postępowaniem nieprocesowym jest także postępowanie o przysposobienie, a także postępowanie o pozbawienie praw rodzicielskich.
Wśród spraw w postępowaniu nieprocesowym wymienić trzeba też postępowania w sprawach zniesienia współwłasności, w sprawach zarządu nad współwłasnością i użytkowaniem wieczystym, w postępowaniach w sprawie ustanowienia drogi koniecznej, a także w sprawach przepadku rzeczy oraz w sprawach wieczysto księgowych. W postępowaniu nieprocesowym rozpoznaje się sprawy prawa spadkowego, w sytuacji postępowania rejestrowego, a także złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.
Postępowanie nieprocesowe dotyczy też takiej kwestii jak spraw regulowanych przepisami o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego. Warto wspomnieć, że przepisy, które regulują w tym zakresie postępowanie nieprocesowe szczególne mają obecnie ograniczone zastosowanie praktyczne.
Na czym polega postępowanie nieprocesowe?
Przyjrzyjmy się teraz bliżej specyfice postępowania nieprocesowego. Postępowanie tego typu reguluje nie tylko sprawy, które są wszczynane na wniosek, ale także te z wszczynane z urzędu. Warto jednak wspomnieć, że postępowanie nieprocesowe nie przewiduje stron o odmiennych interesach. W tym postępowaniu występuje brak kontradyktoryjności. Nie ma więc tu sporności interesów uczestników postępowania.
Należy pamiętać, że i od tej zasady istnieje wyjątek. W rzeczywistości kontradyktoryjność rozpoznaje się w sprawach z zakresu prawa rzeczowego, np. ustanowienia drogi koniecznej, stwierdzenia nabycia spadku czy zniesienia współwłasności.
Ponadto, co do zasady postępowania nieprocesowe są wszczynane na wniosek konkretnego podmiotu. Trzeba mieć świadomość, że sąd obowiązany jest do wszczęcia postępowania w takich przypadkach, gdy w jego ocenie zachodzą okoliczności określone w przepisach szczególnych.
Postępowanie nieprocesowe charakteryzuje się tym, że nie ma stron, ale występują wnioskodawca oraz uczestnicy postępowania. Inne kategorie podmiotów to zainteresowany w sprawie. W postępowanie nieprocesowym nie występuje współuczestnictwo.
Czytaj także: Legitymacja procesowa – czym jest?
