PSkutki braku przesłanek procesowych w postępowaniu cywilnym mają różne oblicza. Poznaj je lepiej i dowiedz się, z czym wiążą się braki w zakresie przesłanek procesowych na tle prawa cywilnego. Zapraszamy do lektury.
Spis Treści
Przesłanki procesowe – czym są?
Zanim przejdziemy do omówienia konsekwencji braku przesłanek procesowych, najpierw skupmy się na wyjaśnieniu tego pojęcia. W Kodeksie postępowania cywilnego brak jest definicji legalnej tego pojęcia. To okoliczności, od których ziszczenia się bądź nie uzależnia się niewadliwość danej czynności procesowej, możliwość zainicjowania postępowania, a nawet jego ważność. Na taką definicję wskazuje W. Siedlecki.
Pod pojęciem przesłanek procesowych rozumieć będziemy okoliczności pozytywne bądź negatywne, od których zależy, czy istnieje możliwość wszczęcia lub dalszego prowadzenia postępowania, w celu umożliwienia wydania rozstrzygnięcia o charakterze merytorycznym.
Czytaj także: Legitymacja procesowa – czym jest?
Przesłanki procesowe – kryteria podziału
Istnieje kilka kryteriów, według których można dzielić przesłanki procesowe. Biorąc pod uwagę kryterium podmiotowe i przedmiotowe, wyróżnia się kryterium dotyczące sądu, stron oraz przedmiotu sprawy. Kolejnym kryterium jest kryterium skutku: bezwzględne oraz względne. Trzecie kryterium to kryterium istnienia/nieistnienia.
Wśród przesłanek dotyczących sądu wymienić można m.in.: drogę sądową, skład sądu sprzeczny z przepisami prawa, właściwość sądu. Inne przesłanki w tej kategorii to: rozpoznanie sprawy przez sędziego, który powinien być wyłączony z mocy samej ustawy, a także zapis na sąd polubowny.
Natomiast przesłanki dotyczące stron to m.in. zdolność sądowa, zdolność procesowa, brak właściwej reprezentacji powoda, kaucja aktoryczna, immunitet dyplomatyczny.
Warto przyjrzeć się również przykładom przesłanek dotyczących przedmiotu sprawy. Jedna z nich to lis pendens, czyli zawisłość sporu, a także red iudicata, czyli powaga rzeczy osądzonej. Ta ostatnia to przeszkoda procesowa, która uniemożliwia ponowne rozpoznanie sprawy już wcześniej merytorycznie rozstrzygniętej.
Przesłanki bezwzględne to takie, które powodują niedopuszczalność wszczynania postępowania oraz jego merytorycznego rozpatrywania. Wśród przesłanek bezwzględnych wymienia się: brak drogi sądowej, brak jurysdykcji krajowej, res iudicata, lis pendent, zdolność sądową, o ile nie da się jej uzupełnić.
Przesłanki względne oceniamy z kolei pod względem dwóch kryteriów: bierzemy pod uwagę na zarzut, ocenia się ich zdatność do konwalidowania braków przesłanki. Wymienić tu można np. kaucję aktoryczną, która jest przeszkodą tylko na zarzut.
Czytaj także: Postępowanie nieprocesowe – czym jest?
Skutki związane z brakami w zakresie przesłanek procesowych
Braki w zakresie przesłanek procesowych wiążą się z szeregiem konsekwencji. Jednym ze skutków jest zawieszenie postępowania. Dzieje się to w przypadku śmierci strony lub przedstawiciela ustawowego. Dochodzi do tego także w przypadku utraty przez nich zdolności procesowej, a także utraty przez stronę zdolności sądowej. Do zawieszenia postępowania dochodzi także wtedy, gdy w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie, chyba że ustanowiono kuratora.
Kolejnym skutkiem jest umorzenie postępowania. Dochodzi do niego w przypadku stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową. W każdym razie po upływie roku od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny. Do umorzenia postępowania dochodzi też w sytuacji, gdy było ono zawieszone z powodu śmierci powoda i upłynęło już 5 lat od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania z tej przyczyny.
Innym skutkiem jest nieważność postępowania. Postępowanie jest nieważne, gdy było prowadzone w sytuacji, gdy strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej. Kolejny skutek to odrzucenie pozwu. Jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa jego przedstawiciel ustawowy, albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie i te braki nie zostały uzupełnione zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego.
Czytaj także: Podmioty postępowania nieprocesowego – czy je znasz?
