Czy wiesz, że każdy obywatel może starać się o odszkodowanie z tytułu poniesionej szkody i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku z niesłusznym skazaniem, tymczasowym aresztowaniem lub zatrzymaniem? Zobacz, jakie są podstawy roszczeń za niesłuszne skazanie już teraz.
Spis Treści
Kiedy powstają roszczenia za niesłuszne skazanie i inne szkody?
Artykuł 552 Kodeksu postępowania karnego formułuje w tym zakresie dwie podstawy roszczeń. Warto przyjrzeć się lepiej temu zagadnieniu.
Pierwsza grupa roszczeń to te związane z kasacją, wznowieniem postępowania, skargą nadzwyczajną. Roszczenia powstają, gdy w efekcie kasacji, skargi nadzwyczajnej lub wznowienia postępowania, oskarżony został uniewinniony. Druga sytuacja natomiast odnosi się do sytuacji, gdy orzeczono wobec niego łagodniejszą karę lub środek zabezpieczający. Trzeci przypadek dotyczy tego, gdy po uchyleniu skazującego orzeczenia postępowanie wobec oskarżonego umorzono w efekcie okoliczności nieuwzględnionych we wcześniejszym postępowaniu.
Z kolei druga grupa roszczeń to te dotyczące niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.
Czytaj także: Tryb zaspokojenia wierzyciela – przegląd
Co należy się za szkody?
Za omawiane w tym artykule szkody przysługuje odszkodowanie za poniesioną szkodę, a także zadośćuczynienie za krzywdę, jakie powstały w konsekwencji wykonania względem oskarżonego całości lub części kary lub środka zabezpieczającego. Przysługują one tylko tym osobom, które nie powinny ponieść omawianych kar. Odszkodowanie uzyskuje się od Skarbu Państwa.
Odszkodowanie należy się również wtedy, gdy skazany odbył więcej kary niż mu ostatecznie wymierzono. Przykładowo najpierw konkretna osoba została skazana na dożywocie, a potem w skutek wznowienia postępowania albo kasacji ustalono, że kara zostanie zmniejszona, bo np. udział tej osoby w sprawie był inny. Taka osoba mimo że uznano ją za winną, ma prawo domagać się odszkodowania za czas, który przesiedziała w więzieniu już „ponad normę”.
Odszkodowania lub zadośćuczynienia można dochodzić na drodze procesu cywilnego. Jeżeli doszło do tymczasowego aresztowania lub zatrzymania należy się rekompensata. Aby jednak je uzyskać, tego typu środki muszą być niewątpliwie niesłuszne zasądzone.
Przesłanki ograniczające dopuszczalność dochodzenia roszczeń
Oczywiście, mając możliwość pozwania Skarbu Państwa o odszkodowanie za niesłuszne skazanie albo inne szkody, zapewnie każdy pokrzywdzony chciałby z tego skorzystać. Tymczasem ustawodawca sformułował przesłanki, które ograniczają dopuszczalność dochodzenia roszczeń.
Roszczenie tego rodzaju, tj. o odszkodowanie lub zadośćuczynienie nie przysługuje temu, kto w zamiarze wprowadzenia w błąd sądu lub organu ścigania złożył fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub fałszywe wyjaśnienie. Tym samym wywołał niekorzystne dla siebie orzeczenie w przedmiocie skazania, zastosowania środka zabezpieczającego, tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.
Czytaj także: Braki w zakresie przesłanek procesowych – jakie skutki mogą wywołać?
Poza tym odszkodowania za tymczasowe aresztowanie nie może domagać się sprawca złapany na gorącym uczynku, tj. pijany kierowca, sprawca przemocy domowej. Jednak jeżeli zostanie ostatecznie uniewinniony, należy mu się rekompensata.
Warto pamiętać, że tego rodzaju roszczenie nie podlega dziedziczeniu na zasadach ogólnych, ale zgodnie z zasadami z art. 556 par. 1 KPK.
Czytaj także: Hipoteka – jaka jest jej istota?
Gdzie złożyć żądanie odszkodowania i zadośćuczynienia?
Tego typu żądanie składa się w sądzie okręgowym, w którego okręgu wydano orzeczenie w I instancji, a wypadku określonym w art. 552 par. 3 KPK – w sądzie okręgowym właściwym ze względu na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie tymczasowo aresztowanego lub zwolnienie zatrzymanego.
Orzekanie następuje wyrokiem na rozprawie w składzie jednego sędziego. Tego typu postępowanie jest wolne od kosztów sądowych. Poza tym, gdy roszczenia zostaną uwzględnione chociaż w części, wnioskodawcy należy się zwrot uzasadnionych wydatków. W tej grupie znajduje się też koszty związane z ustanowieniem jednego pełnomocnika. Koszty pokrywa Skarb Państwa.
W tej relacji stronami są wnioskodawca, prokurator oraz Skarb Państwa, który reprezentuje prezes sądu lub organ dokonujący zatrzymania.
Czytaj także: Elementy konstrukcyjne pism procesowych – czy je znasz?
